Master shoemaking

Paardentuig, harnassen, boekomslagen, behang, wijnzakken, schoenen, laarzen, valkeniershandschoenen, leder werd al in de middeleeuwen breed gebruikt. Elke voet (30 x 30 cm) leer heeft bij het klassieke looien 80 liter water en eikenschors nodig, beide waren in Noord-Brabant volop aanwezig. Vandaar dat de ledernijverheid juist in Brabant tot grote bloei kwam. De ontvleesde en onthaarde huiden werden in grote stenen kuipen gestapeld met daartussen gemalen eikenschors. Leer voor schoenzolen bleef zo tot twee jaar liggen, het overleer een maand of acht. Later werd deze klassieke looimethode vervangen door een behandeling met chroom, de bedrijfjes bleven. Was de ledernijverheid aanvankelijk in heel Noord-Brabant gevestigd, rond 1860 gingen de activiteiten zich concentreren naar het gebied tussen Den Bosch, Waalwijk en Tilburg. Uiteraard ontwikkelde zich tevens de schoenmakerij in het gebied. Nog in 1960 telde Nederland maar liefst 227 schoenfabrieken en -fabriekjes, de hele ledersector was toen goed voor 88.000 arbeidsplaatsen. Van die roemrijke periode is niet veel meer over, de arbeidsintensieve productie verplaatste zich naar landen met lagere lonen. Slechts een enkeling, gefixeerd op hoge kwaliteit en vakmanschap, wist stand te houden. Een voorbeeld daarvan is het beroemde merk Van Bommel, dat in Moergestel gevestigd is. In dit bedrijf wordt enkel en uitsluitend kalfsleder verwerkt. We ontmoeten er creatief directeur Floris van Bommel, één der drie broers van de negende generatie. Ook Johan van Herck is aanwezig. Hij is al heel wat jaartjes met pensioen, maar weet àlles over kalfsleder. Het wordt een boeiend gesprek.

Johan maakte nog de tijd mee dat lange reizen werden gemaakt, op zoek naar het allerbeste kalfsleder. Met z'n vieren in de auto, de rit naar de lederbeurs van Le Bourget, bij Parijs, duurde twee volle dagen. Maar er werden ook veel langere reizen gemaakt, naar de beste looierijen in Le Puy en Annonnay. Hij was dan enkele weken onderweg. Dat loonde de moeite, Johan vond het leder van Zuid-Franse kalveren van de allerbeste kwaliteit. Lag dat aan de runderrassen? Of aan de Zuid-Franse zon? Johan weet het niet. Wel weet hij dat op zeker moment het Nederlandse kalfsleder steeds meer in trek kwam. Wat hij op de looierijen deed, heet in vaktaal "overnemen". Het wil zeggen dat elk vel afzonderlijk wordt gekeurd. Hoe is de "prent", de structuur van de huid? En het al dan niet aanwezig zijn van nekplooien zijn voor een schoenmaker van groot belang. Nekplooien kom je volgens Johan vooral tegen in de bergen, bijvoorbeeld in Zwitserland. Voor schoenen kan je daar niets mee aanvangen. We gaan naar het ledermagazijn waar de opgerolde huiden hoog zijn opgestapeld. "Opgerolde kalveren", zegt Floris. De oude vakman Johan pakt een willekeurig vel en gaat het uitvoerig betasten. Elke centimeter van de huid is anders, verklaart hij. Kijk, op plaatsen waar het dier veel beweegt, zoals bij de liezen, is het leder rekbaar. Op andere plaatsen, vooral midden op de rug, laat het leder zich niet rekken. Dat deel heeft het kalf nooit veel bewogen en is het perfecte materiaal voor de neus van de schoen. Een belangrijke stelregel luidt: naar buiten in de huid betekent naar achteren in de schoen. Daar zijn de vezels losser. Eén der kunsten van het vakmanschap is dat elke centimeter leder zijn juiste bestemming krijgt. Op de ene plaats in de schoen wil je graag rek hebben, op een andere plaats helemaal niet. Bovendien moeten rekbare gedeeltes op de juiste plaats en in de juiste richting rekken. Een schoen mag nooit in de lengte rekken, maar wel -tijdens het inlopen- ter hoogte van de wreef in de breedte. De schoenen van Van Bommel zijn op sommige plaatsen zelfs van drie lagen leder voorzien, telkens met een andere rekrichting. In het ledermagazijn zien we vele honderden, misschien wel duizenden vellen die erg van elkaar verschillen. Dat zijn de moderne tijden. Waren er vroeger slechts enkele soorten, zoals suède en lakleer, tegenwoordig beconcurreren de looierijen elkaar via allerlei bewerkingen, prints, kleuren en technische hoogstandjes. Die worden tweemaal per jaar tentoongesteld in Milaan, waar dan de volledige lederwereld aanwezig is. Opmerkelijk is dat de tegenwoordige groepshuisvesting van kalveren de schoenen anders heeft gemaakt. De huid van het boxkalf gaf volgens Johan het beste leer, puntgaaf. "Maar ook minder interessant", zegt Floris, "de tegenwoordige huiden hebben ietsje meer karakter". Voor het leer van kalveren die buiten zijn geweest, is het seizoen van slachten belangrijk. De allerbeste huiden komen van de slacht in mei en juni, die zijn het vetste. In de zomer wordt de huid leger, krijgt dan minder massa. In de winter heb je meer kans op adering in de huid.


Hier bij Van Bommel wordt elk vel met grote liefde en omzichtigheid behandeld. De gemiddelde inkoopprijs ligt tussen 50 en 60 euro per vierkante meter. Daar haal je het overleer van 3 paar schoenen uit. De aller- allerbeste vellen worden voorzichtig gereserveerd voor de aller- allerbeste, duurste schoenen. Maar dat is begrijpelijk.

  • Deze website gebruikt cookies
  • Deze melding verbergen